Οι αυτοκινητοβιομηχανίες με την μεγαλύτερη επιρροή όλων των εποχών στην Ελλάδα. Η σημαντική κληρονομιά τους στην διάδοση του αυτοκινήτου στην χώρα μας.

 

Aπό τα πρώτα χρόνια εμφάνισης του αυτοκινήτου έως σήμερα έχουν υπάρξει πολλές δεκάδες κατασκευαστών, που συνέβαλαν λιγότερο ή περισσότερο στην εξέλιξη του μέσου. Πολλοί από αυτούς στην πορεία εξαφανίστηκαν, άλλοι επιβίωσαν μέχρι τις μέρες μας έχοντας γνωρίσει καλές και λιγότερο καλές περιόδους. Ορισμένοι κατασκευαστές έχουν αφήσει έντονα χαραγμένο το στίγμα τους στην ιστορία της αυτοκίνησης, με σημαντική συνεισφορά στην τεχνολογική και σχεδιαστική πρόοδο του αυτοκινήτου, καθώς και στην διάδοσή του κατά τον 20ο αιώνα. 

Στις χώρες που αναπτύχθηκε αυτοκινητοβιομηχανία, καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση του αυτοκινήτου έπαιξαν οι εγχώριες μονάδες παραγωγής. Σε χώρες που δεν διέθεταν την δική τους αυτοκινητοβιομηχανία ή κάποια μονάδα συναρμολόγησης σε μαζική κλίμακα, άλλοι παράγοντες καθόρισαν αυτή την παράμετρο. Μια τέτοια περίπτωση ήταν και η Ελλάδα. Αν και η διάδοση του αυτοκινήτου στην χώρα μας έγινε με σχετικά αργούς ρυθμούς, μέσα σε ένα δύσκολο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, πάντως υπήρξαν οι κατασκευαστές που επέβαλαν την παρουσία τους στους ελληνικούς δρόμους και είχαν σημαντική επίδραση στην συνείδηση των Ελλήνων. Πως θα μπορούσσν να αξιολογηθούν οι φίρμες με την μεγαλύτερη επιρροή στην χώρα μας; Τα απόλυτα ποσοτικά κριτήρια, η οικειότητα που δημιούργησε το όνομά τους στο ευρύ κοινό, η συμβολή τους στην διάδοση του αυτοκινήτου και η επιτυχημένη παρουσία τους στην εγχώρια αγορά από την εμφάνισή τους έως σήμερα, είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που καθορίζουν το αποτέλεσμα στην δημιουργία της λίστας που ακολουθεί. 

FORD.

Η παρουσία του αυτοκινήτου στην χώρα μας άρχισε να αναπτύσσεται κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου. Την δεκαετία του 1920 οι εισαγωγές οχημάτων παρουσίασαν σημαντική αύξηση. Στις αρχές της δεκαετίας του '30 η οικονομική κρίση έθεσε τέρμα σε αυτή την δυναμική, επιβραδύνοντας την εξάπλωση του αυτοκινήτου στην Ελλάδα. Όμως ένα όνομα ξεχώριζε εκείνη την περίοδο, σε βαθμό να γίνει σχεδόν συνώνυμο με τον όρο "αυτοκίνητο". Δεν ήταν άλλο από αυτό της Ford (ή "ΦΟΡΔ" όπως αναγραφόταν την εποχή εκείνη στην χώρα μας). Η εταιρεία που έβαλε την Αμερική σε τέσσερις τροχούς, κατάφερε το ίδιο και στην Ελλάδα, τηρουμένων των αναλογιών βέβαια. Η Ford ήταν σταθερά στην κορυφή των προτιμήσεων, τόσο στα επιβατικά όσο και στα επαγγελματικά αυτοκίνητα. Ήταν από τις πρώτες φίρμες που ανέπτυξαν στην Ελλάδα ένα οργανωμένο και εκτενές δίκτυο αντιπροσώπων, στο οποίο υπήρχαν παράλληλα και τα γεωργικά μηχανήματα Fordson. Αυτό αποτελούσε πλεονέκτημα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, που παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αγροτική, εφόσον καθιστούσε το όνομα Ford οικείο σε διευρυμένο αριθμό ανθρώπων και με μεγάλη γεωγραφική κάλυψη. O Ιωάννης Εμ. Κοντέλλης ίδρυσε το 1919 την αντιπροσωπεία της Ford στην Μυτιλήνη, μια επιχείρηση ορόσημο στον χώρο του αυτοκινήτου (και όχι μόνο). Η δραστηριότητα που ανέπτυξε εκεί οδήγησε στην ανάθεση της αντιπροσωπείας Ford στον Πειραιά το 1921 και αργότερα στην Αθήνα (1931). Μεταπολεμικά τα αυτοκίνητα Ford συνέχισαν να είναι εξαιρετικά δημοφιλή, με ισχυρή παρουσία στους ελληνικούς δρόμους. Την δεκαετία του '60 η Ford καταλάμβανε την πρώτη ή την δεύτερη θέση ανά χρονιά, στον αριθμό κυκλοφορούντων επιβατικών αυτοκινήτων στην χώρα μας. Σημαντικό μερίδιο είχε και στην αγορά του ταξί, την δεκαετία του '50 κυρίως με τα αμερικάνικα μοντέλα και αργότερα με τα μοντέλα ευρωπαϊκής προέλευσης, αλλά και στα ελαφρά επαγγελματικά οχήματα γενικότερα. Τα αυτοκίνητα της Ford παρέμειναν στις πρώτες θέσεις των πωλήσεων μέχρι και την δεκαετία του '80, μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον με έντονο ανταγωνισμό. Φυσικά συνέχισαν να είναι δημοφιλή και τα επόμενα χρόνια, ενώ κατά διαστήματα η Ford σημείωσε σημαντική επιτυχία με μοντέλα όπως τα Fiesta και Focus, κατά την δεκαετία του 2000. Σήμερα η Ford διατηρεί αξιοπρεπή ποσοστά στην ελληνική αγορά, όμως αναμφίβολα έχει υπάρξει πτώση στις πωλήσεις της. Το 2021 κατέλαβε την 14η θέση με μερίδιο αγοράς 3.0%, ενώ για το 2022 η θέση της είναι ελαφρώς βελτιωμένη (13η) και το ποσοστό της αυξήθηκε στο 3.4%. Σε κάθε περίπτωση, είναι γεγονός πως πρόκειται για μια φίρμα με μακρόχρονη ιστορία στην χώρα μας (πάνω από έναν αιώνα), που για πολλά χρόνια συνέδεσε το όνομά της με την έννοια "αυτοκίνητο" και πραγματικά κυριάρχησε στους ελληνικούς δρόμους. 

 

FIAT.

Το Hellenic Motor History έχει κάνει εκτενές αφιέρωμα στην πορεία της Fiat στην χώρα μας, από τα πρώτα της βήματα έως σήμερα. Η ιταλική εταιρεία καθιερώθηκε γρήγορα ως η δημοφιλέστερη ευρωπαϊκή φίρμα στην Ελλάδα του μεσοπολέμου, σε μια αγορά που κυριαρχούσαν τα αυτοκίνητα αμερικάνικης προέλευσης. Μεταπολεμικά συνέχισε να έχει σημαντική παρουσία, ιδιαίτερα με τα μικρά και μεσαία μοντέλα που διέθετε. Το 1954 ξεκίνησε νέα εποχή με την ανάληψη της αντιπροσωπείας από την "ΕΤΑΛΛΑΣ" Α.Ε που ίδρυσε ο Ανδρέας Λάσκαρις μαζί με τον Παναγιώτη Λυκουρέζο. Νέες σύγχρονες εγκαταστάσεις και ένα δυναμικό δίκτυο πανελλαδικά ενίσχυσαν την θέση της Fiat στην χώρα μας την δεκαετία του '60. Την δεκαετία του '70 υπήρξε επιπλέον άνοδος που σηματοδότησε την κυριαρχία της φίρμας στην Ελλάδα. Η Fiat ουσιαστικά έπαιζε χωρίς αντίπαλο εκείνη την περίοδο, με μοντέλα όπως τα "127", "128" και "131". Από τα μέσα της δεκαετίας του '70, η Fiat κατείχε την πρώτη θέση στον αριθμό κυκλοφορούντων επιβατικών αυτοκινήτων στην Ελλάδα. Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι ιδιοκτήτες αυτοκινήτου στην χώρα μας εκείνη την εποχή, απέκτησαν ένα Fiat. H προσιτή τιμή τους σε συνδυασμό με τα σύγχρονα τεχνικά και σχεδιαστικά χαρακτηριστικά τους, καθιστούσε τα ιταλικά μοντέλα ως την πιο ελκυστική πρόταση για μια μεγάλη μερίδα του αγοραστικού κοινού. Tην δεκαετία του '80 τα δεδομένα άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό. Η εικόνα της στην εγχώρια αγορά ήταν ικανοποιητική αλλά απείχε από εκείνη της δεκαετίας του '60 και του '70. Το προβάδισμα που εξασφάλισε τα προηγούμενα χρόνια, είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει η εταιρεία με τον μεγαλύτερο αριθμό επιβατικών αυτοκινήτων στους ελληνικούς δρόμους. Η Fiat πέτυχε σημαντική άνοδο στις αρχές της δεκαετίας του '90, με σταθερή παρουσία ανάμεσα στις τρεις πρώτες σε πωλήσεις εταιρείες. Το 1994 επανήλθε στην κορυφή των πωλήσεων μετά από 15 χρόνια, θέση την οποία διατήρησε για μια τριετία. Μοντέλα όπως τα Uno, Tipo, Cinquecento και Punto, σημείωσαν μεγάλη εμπορική επιτυχία εκείνη την περίοδο. Στον παραπάνω σύνδεσμο μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικότερα για την παρουσία της Fiat στην Ελλάδα, που το 2022 συμπλήρωσε 110 χρόνια επιτυχημένης πορείας. Σήμερα κατέχει ένα αξιοπρεπές ποσοστό στην ελληνική αγορά, με έντονη την παρουσία της στην μικρή κατηγορία. 

OPEL.

Η Opel αποτελεί ακόμα μια φίρμα με συνεχή παρουσία στην Ελλάδα για πάνω από έναν αιώνα. Εκτός από τα επιβατικά μοντέλα διέθετε από νωρίς στην χώρα μας και ελαφρά επαγγελματικά οχήματα, φορτηγά και πλαίσια. Αν και δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, προπολεμικά η Opel μάλλον επισκιάστηκε από τις αμερικάνικες φίρμες. Όμως μετά τον πόλεμο ξεκίνησε μια λαμπρή περίοδος, με την "ΕΛΦΙΝΚΟ" Α.Ε να έχει αναλάβει την επίσημη αντιπροσωπεία της Opel στην Ελλάδα. Σύντομα εδραιώθηκε ως μια από τις πλέον δημοφιλείς εταιρείες στην εγχώρια αγορά, με μοντέλα όπως τα Olympia Rekord και Kadett. Ήδη το 1961 κατείχε τον μεγαλύτερο αριθμό επιβατικών σε κυκλοφορία στην χώρα μας, με 7.696 μονάδες. Επιπλέον κατείχε την τρίτη θέση στον αριθμό κυκλοφορούντων φορτηγών, πίσω από τις Mercedes και Ford, με 4.142 μονάδες (αφορά όλες τις κατηγορίες φορτηγών). Η Opel παρέμεινε στην κορυφή για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του '60, όσον αφορά τα επιβατικά. Μόνο η Ford προσέγγιζε τα νούμερα της Opel εκείνη την περίοδο και σε ορισμένες περιπτώσεις προηγήθηκε. Αμετάβλητη παρέμεινε η εικόνα έως τις αρχές της δεκαετίας του '70, όμως η Fiat είχε πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής οπότε λίγο αργότερα πήρε το προβάδισμα στα κυκλοφορούντα επιβατικά αυτοκίνητα. Πάντως η Opel είχε εδραιωθεί στην συνείδηση του αγοραστικού κοινού και διατήρησε υψηλές πωλήσεις. Σημαντική ήταν η εμπλοκή της General Motors στην αναδιοργάνωση του δικτύου αντιπροσώπων Opel, με την ίδρυση της General Motors Hellas το 1981. Ακόμα σημαντικότερη ήταν η επένδυση της εταιρείας στην μονάδα συναρμολόγησης αυτοκινήτων στην χώρα μας. Αν και θα είχε ενδιαφέρον να αξιολογηθούν τα κίνητρα της G.M πίσω από αυτή την ενέργεια, είναι γεγονός ότι η Opel ενισχύθηκε με τα εγχώριας παραγωγής επιβατικά και το ήδη δημοφιλές Kadett είχε το προνόμιο της ιδιαίτερα ανταγωνιστικής τιμής και των ευνοϊκών όρων αγοράς. Κατά την δεκαετία του '80 η Opel αποτέλεσε την μοναδική πραγματική "απειλή" για την Nissan, η οποία επίσης είχε αναπτύξει παραγωγική δραστηριότητα στην χώρα μας, με την ΤΕΟΚΑΡ Α.Ε. Μάλιστα η Opel ήρθε πρώτη σε πωλήσεις για δύο συνεχόμενα έτη, το 1984 και το 1985. Η συναρμολόγηση αυτοκινήτων Opel σταμάτησε στα τέλη του 1985, κάτι που στέρησε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην εταιρεία, σε μια δύσκολη περίοδο για την αγορά αυτοκινήτου. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συνέχισε να είναι δημοφιλής, αν και ήταν στις αρχές της δεκαετίας του '90 που ανέκτησε το χαμένο έδαφος, σημειώνοντας τα επόμενα χρόνια επιτυχία με μοντέλα όπως τα Astra, Vectra και Corsa. 

Συνολικά η Opel αποτέλεσε μια από τις πλέον επιτυχημένες φίρμες στην Ελλάδα μεταπολεμικά και συνεχίζει να διατηρεί μια καλή πορεία έως σήμερα. Για πολλά χρόνια είχε σημαντικό μερίδιο και στην αγορά του ταξί (Rekord, Ascona, Vectra). 

DATSUN-NISSAN.

Η Datsun ξεκίνησε την πορεία της στην Ελλάδα το 1961, με επίσημο αντιπρόσωπο τον Νικόλαο Θεοχαράκη. Τα πρώτα χρόνια οι επιδόσεις της ήταν σχετικά υποτονικές, όμως την δεκαετία του '70 ξεκίνησε μια δυναμική εποχή για την φίρμα στην χώρα μας. Η άνοδος στις πωλήσεις επιβατικών αυτοκινήτων συνοδεύτηκε από ακόμα μεγαλύτερη άνοδο στις πωλήσεις ελαφρών φορτηγών. Ήταν τέτοια η επιτυχία του Θεοχαράκη στον χώρο του επαγγελματικού αυτοκινήτου, που το όνομα Datsun στην χώρα μας έγινε σχεδόν συνώνυμο με τον όρο "αγροτικό φορτηγό". Τα επιβατικά αυτοκίνητα εδραίωσαν την θέση τους στην συνείδηση του ελληνικού κοινού εκείνη την εποχή και η Datsun διέγραφε μια επιτυχημένη πορεία στην εγχώρια αγορά. Όμως αυτό που κυρίως καθιστά την ιαπωνική φίρμα ως μια από τις σημαντικότερες στην χώρα μας, είναι η ίδρυση της ΤΕΟΚΑΡ Α.Ε και η έναρξη παραγωγής επιβατικών και επαγγελματικών αυτοκινήτων στην χώρα μας. Αναμφίβολα αποτελεί την σοβαρότερη προσπάθεια που έχει υπάρξει για την κατασκευή αυτοκινήτων στην Ελλάδα, σε μια μονάδα 35.000 τ.μ. στην βιομηχανική περιοχή του Βόλου. Παρά το γεγονός ότι οι προοπτικές στην αγορά αυτοκινήτου ήταν ευοίωνες κατά την θεμελίωση του εργοστασίου, τον Ιανουάριο του 1979, τελικά η έναρξη λειτουργίας του στις αρχές του 1980, συνέπεσε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για το ιδιωτικό αυτοκίνητο. Παρόλα αυτά την ίδια χρονιά η Datsun πέτυχε να βρεθεί στην κορυφή των πωλήσεων, η πρώτη φορά που μια ιαπωνική εταιρεία πέτυχε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Κατά την δεκαετία του '80 η Nissan (όπως μετονομάστηκε σταδιακά από το 1982) κατάφερε να προσφέρει το πιο ολοκληρωμένο "πακέτο" στα επιβατικά αυτοκίνητα, με τα εγχώρια παραγωγής Cherry και Sunny σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές. Το Sunny ήταν το πιο επιτυχημένο μοντέλο της Nissan στην Ελλάδα και κατά μιά έννοια αποτελούσε το "εθνικό" μας αυτοκίνητο την δεκαετία του '80. Η Nissan για ένα διάστημα δέχτηκε έντονο ανταγωνισμό από την Opel (βλ. πιο πάνω), όμως αρκετές χρονιές "έπαιζε" χωρίς αντίπαλο κατακτώντας πολύ υψηλά ποσοστά. Η ΤΕΟΚΑΡ Α.Ε δραστηριοποιήθηκε για συνολικά 15 χρόνια, έως τις 27 Απριλίου 1995, οπότε σταμάτησε την λειτουργία της. Έως τότε η μονάδα του Θεοχαράκη είχε κατασκευάσει πάνω από 150.000 οχήματα. Η ΤΕΟΚΑΡ αποτελεί την αρτιότερη και μακροβιότερη μονάδας μαζικής παραγωγής αυτοκινήτων στην Ελλάδα, μια χρυσή σελίδα στην εγχώρια αυτοκινητιστική ιστορία.

H μονάδα της ΤΕΟΚΑΡ Α.Ε (αρχείο Θεοχαράκη)

Φυσικά υπήρξαν και άλλες φίρμες που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στην χώρα μας και είχαν το δικό τους κοινό, όπως η Peugeot, οι βρετανικές Austin/Morris, η Toyota και ορισμένες ακόμα. Τα αυτοκίνητα τους κυκλοφόρησαν σε ικανούς αριθμούς αποτελώντας γνώριμο θέαμα στους ελληνικούς δρόμους και το όνομά τους ήταν άμεσα αναγνωρίσιμο από την συντριπτική πλειοψηφία. Όμως ποτέ δεν έφτασαν στα επίπεδα των εταιρείων που αναφέρονται πιο πάνω, οι οποίες αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο για την αυτοκίνηση στην Ελλάδα. 

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην Volkswagen, που επίσης έγραψε ιστορία στους ελληνικούς δρόμους με τον σκαραβαίο. Αναλυτικότερα για την εμφάνιση της φίρμας και τις πρώτες εισαγωγικές επιχειρήσεις της VW στην χώρα μας, μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Η γερμανική εταιρεία έτυχε θερμής υποδοχής από το εγχώριο αγοραστικό κοινό και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα είχε έντονη παρουσία στους ελληνικούς δρόμους. Η δεκαετία του '60 ήταν η "χρυσή" εποχή της Volkswagen στην Ελλάδα, κάτι που συνέβη σε πολλές άλλες χώρες εκείνη την περίοδο. Για όλο αυτό το διάστημα βρισκόταν κατά κανόνα στην τέταρτη θέση στον συνολικό αριθμό κυκλοφορούντων επιβατικών αυτοκινήτων, με μεγάλη διαφορά από τις εταιρείες που ακολουθούσαν. Δυνατή ήταν η παρουσία της Volkswagen και στα ελαφρά φορτηγά. Ο σκαραβαίος αποτελεί ένα μοντέλο που έπαιξε τον δικό του ξεχωριστό ρόλο στην εξάπλωση του αυτοκινήτου (και) στην Ελλάδα. Και βέβαια η Volkswagen συνεχίζει να έχει μια αξιόλογη πορεία στην ελληνική αγορά, ενώ μοντέλα όπως το Golf και το Polo έδωσαν το δικό τους στίγμα τις προηγούμενες δεκαετίες. 

B.A

  © Hellenic Motor History (2023)

Στοιχεία: ΣΕΑΑ & ΕΛΣΤΑΤ