Το πρωί της 27ης Απριλίου 1941 τα γερμανικά στρατεύματα εισέρχονται στην Αθήνα. Από τις 8:45 περίπου η σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό είχε υψωθεί στον Ιερό Βράχο της Ακροπόλεως. Η τελετή παράδοσης της πρωτεύουσας έγινε λίγο μετά τις 10:30 σε καφενείο της Λεωφ. Κηφισίας, στο τέρμα Αμπελοκήπων (Θων), ενώ ήδη πολυάριθμα μηχανοκίνητα τμήματα του γερμανικού στρατού είχαν προχωρήσει εντός της πόλης. Η Ελλάδα βρισκόταν πλέον υπό την κατοχή του Άξονα, μετά από έξι ηρωικούς μήνες νικηφόρων αγώνων ενάντια στην φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι.
Δημιουργήθηκε λοιπόν μια "νέα κατάσταση", όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής, αποτέλεσμα της συνθηκολόγησης που είχε υπογράψει λίγες μέρες νωρίτερα ο αντιστράτηγος Τσολάκογλου. Στις 30 Απριλίου 1941 σχηματίστηκε νέα ελληνική κυβέρνηση, κατόπιν εγκρίσεως των δυνάμεων κατοχής, με πρωθυπουργό τον ίδιο τον Γεώργιο Τσολάκογλου. Υπουργός Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων διορίστηκε ο στρατηγός Σωτήριος Μουτούσης, προσωρινώς και Συγκοινωνίας. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, δήλωσε πως η σύντομη αποκατάσταση των σιδηροδρομικών συγκοινωνιών ήταν το πρώτο μέλημα του. Όμως όλα περνούσαν πλέον από τον έλεγχο των Γερμανών και η κυκλοφορία των οχημάτων δεν θα μπορούσε να διαφύγει της προσοχής τους. Σύντομα άρχισαν να δημοσιεύονται στον Τύπο διαταγές της Γερμανικής Διοίκησης και ανακοινώσεις του αρμόδιου υπουργείου. Μια από τις πρώτες σχετικές διαταγές ήταν η "Ειδοποίησις Δηλώσεως και Προσαγωγής Αυτοκινήτων". Η διαταγή μεταφέρεται εδώ αυτούσια, ώστε να αποτυπωθεί καλύτερα το κλίμα της εποχής.
"Άπαντα τα αυτοκίνητα (επιβατικά, φορτηγά, λεωφορεία, μοτοσυκλέτται) δέον να προσαχθώσι προς δήλωσιν και εξέτασιν επί της πλατείας σταθμού Λαρίσης (οδός προσπελάσεως η οδός Θεωδόρου Δεληγιάννη) από της 6ης μέχρι της 9ης Μαΐου 1941 και κατά τας ώρας 9-11 π.μ. ή 14-16 μ.μ. Εις την ανωτέρα υποχρέωσιν υπόκεινται και άπαντα τα εις χείρας εμπόρων προς πώλησιν ευρισκόμενα αυτοκίνητα. Όσα αυτοκίνητα δεν δύνανται να μετακινηθώσι δέον να δηλωθούν εντός της ανωτέρω προθεσμίας εις την εξεταστικήν επιτροπήν επί της πλατείας σταθμού Λαρίσης. Άπαντα τα αυτοκίνητα, τα οποία δεν ήθελον προσαχθή ή δηλωθή, θα επιταχθούν άνευ αποζημιώσεως, οι δε ιδιοκτήται των θα τιμωρηθώσιν.
Εν Αθήναις τη 5 Μαΐου 1941 ".
Προφανώς η προσέλευση των οχημάτων δεν ήταν η αναμενόμενη, με αποτέλεσμα να παραταθεί η ημερομηνία δήλωσης έως τις 13 Μαΐου 1941. Πάντως, το Σάββατο 10 Mαΐου και την Κυριακή 11 Μαΐου, δεν έγινε εξέταση οχημάτων. Στις 14 Μαΐου 1941 εκδόθηκε από την Γερμανική Στρατιωτική Διοίκηση Πειραιώς η διαταγή υπ'αριμ. 10, που αφορούσε την αντίστοιχη δήλωση των οχημάτων του Πειραιά και του Παλαιού Φαλήρου. Οι ιδιοκτήτες όφειλαν να προσέλθουν στον Ιππόδρομο Φαλήρου στις 16 και 17 Μαΐου 1941, από τις 9 μέχρι τις 11 το πρωί ή από τις 16 μέχρι τις 18 το απόγευμα. Σε αυτή την περίπτωση υπήρχε η διευκρίνιση πως "Εις την Επιθεώρησιν υπόκεινται ευνοήτως άπαντα τα αυτοκίνητα επίσης της Αστυνομίας, των Δήμων, των Δημάρχων και των Δημοσίων καταστημάτων και επιχειρήσεων" καθώς και ότι δεν θα υπήρχε καμία χρονική παράταση στην διαδικασία. Οι Γερμανοί αποφάσιζαν και σχετικά με την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 8 Μαΐου 1941, η Γερμανική Στρατιωτική Διοίκηση Πειραιώς είχε εκδόσει την διαταγή υπ'αριθμ. 5, για την κυκλοφορία αυτοκινήτων στον Πειραιά. Επιπλέον ανέφερε πως η Διεύθυνση της Αστυνομίας έπρεπε να δηλώσει μέχρι τις 10 Μαΐου όλους τους κατόχους αυτοκινήτων, με το όνομα του ιδιοκτήτη, το επάγγελμα, τον αριθμό του αυτοκινήτου, τον τύπο και το είδος κατασκευής, την ιπποδύναμη, εάν είναι επιβατικό ή φορτηγό, καθώς και αν αφορούσε ελεύθερο ή κατασχεμένο όχημα, από ποιόν είχε κατασχεθεί και πότε.
Φυσικά η κυκλοφορία των αυτοκινήτων δεν ήταν πλέον ελεύθερη, εφόσον χρειαζόνταν ειδική άδεια της στρατιωτικής Διοίκησης. Η υπ'αριθμ. 5 διαταγή ανέφερε πως εξαιρούνται της απαγόρευσης κυκλοφορίας τα αυτοκίνητα της Αστυνομίας, τα απορριματοφόρα των Δήμων και Κοινοτήτων καθώς και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, τα οποία έπρεπε να φέρουν στο εμπρός και πίσω μέρος ανάλογη πινακίδα στα Γερμανικά (π.χ τα περιπολικά "Polizei Auto"). Mε αφορμή την συγκεκριμένη διαταγή, ο Δήμαρχος Πειραιά Μιχ. Μανούσκος εξέδωσε ανακοίνωση, προσκαλώντας τους κατόχους αυτοκινήτων της περιοχής να προσέλθουν στο Δημαρχείο Πειραιά στις 11 Μαΐου, ώστε να δηλώσουν τυχόν κατάσχεση του αυτοκινήτου τους από τον γερμανικό στρατό, παρουσιάζοντας την σχετική απόδειξη κατασχέσεως. Στις 12 Μαΐου ο δήμος έπρεπε να ενημερώσει την Στρατιωτική Διοίκηση σχετικά τις κατασχέσεις αυτές.
Αθήνα, Μάιος 1941.
Ένα πρόβλημα στην κίνηση των οχημάτων ήταν η έλλειψη βενζίνης. Στις 8 Μαΐου 1941 δημοσιεύτηκε ανακοίνωση σχετικά το θέμα, που καλούσε τους ιδιοκτήτες φορτηγών στην Αθήνα να παρουσιαστούν στις 8 και 9 Μαΐου επί της οδού Λιοσίων 195. προς επιθεώρηση και καταγραφή των εν λειτουργία οχημάτων, για την χορήγηση βενζίνης. Ανάλογη διαδικασία έγινε για τους ιδιοκτήτες φορτηγών στον Πειραιά, στις 9 και 10 Μαΐου στην πλατείας Αλεξάνδρας. Η Γερμανική Διοίκηση επέτρεψε την κυκλοφορία του 15% των ταξί της πρωτεύουσας, με την χορήγηση ανάλογης ποσότητας βενζίνης. Η κυκλοφορία των ιδιωτικών αυτοκινήτων απαγορεύτηκε αλλά ήταν ελεύθερη για τα ιατρικά αυτοκίνητα και τα αυτοκίνητα των ιδρυμάτων κοινής ωφελείας. Πάντως, στις 15 Μαΐου 1941 υπήρξε διαταγή του Ανώτατου Αρχηγού του Στρατού, περί κανονισμού κυκλοφορίας των ιδιωτικών αυτοκινήτων, η οποία ανέφερε τα εξής:
"1. Ιδιωτικά (ανήκοντα εις πολίτας) αυτοκίνητα δέον να χρησιμοποιούνται μόνον δια το κοινόν συμφέρον, ήτοι δι'απολύτων αναγκαίους σκοπούς.
2. Ιδιωτικά αυτοκίνητα δικαιούνται να κυκλοφορούν μόνο εφόσον είνε εφωδιασμένα δι'ειδικής αδείας του Ελληνικού υπουργείου Συγκοινωνίας ή του αρμόδιου Νομάρχου της κατοικίας του κατόχου, κατόπιν εγκρίσεως του στρατιωτικού διοικητού. Η άδεια χορηγείται μόνον, εφόσον υφίσταται δημοσία ανάγκη (παρ. 1) και δύναται να ανακληθή ανά πάσαν στιγμήν, τη αιτήσει του στρατιωτικού διοικητού.
3. Εξαιρούνται της διατάξεως της παρ. 2 οι ελκυστήρες, οι οποίοι χρησιμοποιούνται αποκλειστικώς εις γεωργικάς εργασίας.
4. Διά την παροχήν αδείας δέον να εκδοθή πιστοποίησις της αρμοδίας ελληνικής υπηρεσίας επί της οποίας απαιτείται να σημειούται η έγκρισις του στρατιωτικού διοικητού. Η άδεια επίσης δέον να φέρει την σφραγίδα του στρατιωτικού διοικητού και της αρμοδίας ελληνικής υπηρεσίας. Η άδεια των αυτοκινήτων -εξαιρουμένων των μοτοσυκλεττών- δέον να τοποθετήται εις την εσωτερικήν πλευράν του εμπροσθίου υαλοπίνακος του οδηγού κατά τρόπον ευδιάκριτον. Επιπλέον μέχρι της 10ης Ιουνίου 1941, δέον τα αυτοκίνητα να φέρωσιν εις την αριστεράν πλευράν και εις το έμπροσθεν και όπισθεν μέρος αυτών επί μιας λευκής πλακός, διαμέτρου 15 εκατοστομέτρων κατά τρόπον ευδιάκριτον, μιαν ερυθράν γωνίαν η οποία να φέρη την σφραγίδα των εν παρ. 2 αναφερομένων υπηρεσιών.
5. Απαγορεύεται πάσα μεταβολή επί των αυτοκινήτων, ήτις ματαιώνει ή ελαττώνει την δυνατότητα της χρησιμοποιήσεώς των.
6. Όστις παραβαίνει τις διατάξεις της παρούσης διαταγής, τιμωρείται με φυλάκισιν και χρηματικήν ποινήν ή με την μιαν εκ των ποινών τούτων. Αυτοκίνητα τα οποία χρησιμοποιούνται ή μετατράπησαν κατά παράβασιν των διατάξεων της παρούσης διαταγής δύνανται να επιταχθώσιν υπό του αρμοδίου στρατιωτικού διοικητού της κατοικίας του κατόχου.
7. Ο στρατιωτικός διοικητής δύναται να μεταβιβάσει τις εξουσίας του εις τους υπ'αυτόν τοπικούς διοικητάς
8. Η ισχύς της διαταγής άρχεται από της γνωστοποιήσεώς της."
Λίγες μέρες αργότερα αποφασίστηκε η αναστολή των αδειών κυκλοφορίας για αυτοκίνητα δυνάμεως άνω των 17 ίππων, με εξαίρεση των ανωτέρων κρατικών λειτουργών για τις υπηρεσιακές τους ανάγκες. Tο επόμενο διάστημα υπήρξε όξυνση στο πρόβλημα της βενζίνης με αποτέλεσμα να εκδοθεί υπουργική απόφαση σχετικά με την κυκλοφορία των αυτοκινήτων, στις 14 Αυγούστου 1941. Η συγκεκριμένη απόφαση "περί του τρόπου κυκλοφορίας αυτοκινήτων επιβατικών δημοσίας χρήσεως, ιδιωτικής και κρατικής καθ'άπασαν την χώραν" εληφθη από τον υπουργό Συγκοινωνίας Σωτ. Μουτούση και Δημοσίας Ασφαλείας Νικ. Μάρκου, με έγκριση του δωσίλογου πρωθυπουργού Τσολάκογλου. Ειδικότερα για τα επιβατικά δημοσίας χρήσης η απόφαση ανέφερε τα εξής:
"1. Απαγορεύεται λόγω ελλείψεως βενζίνης η χρησιμοποίησης των αγοραίων επιβατικών αυτοκινήτων μετά μετρητού (ταξί) ή άνευ μετρητού προς ψυχαγωγίαν εν γένει, μετάβαση του κοινού εις κινηματογράφους, θέατρα, κέντρα αναψυχής, εκδρομάς κλπ. Η χρησιμοποίησης των αυτοκινήτων τούτων δέον να περιορίζεται εις την εξυπηρέτησιν επιβατικών και επειγουσών μόνον αναγκών του κοινού, ως μεταφοράν ασθενών, ταξιδιωτών εις σιδηροδρομικούς σταθμούς, μεγάλας αναγκαίας διαδρομάς κλπ.
2. Απαγορεύεται η κίνησις των ως άνω επιβατικών αυτοκινήτων έξω των ορίων των πόλεων, κωμοπόλεων ή χωρίων από της 6ης πρωινής ώρας εκάστου Σαββάτου μέχρι της 6ης πρωινής εκάστης Δευτέρας, ως και από της 6ης πρωινής εκάστης εορτής, μέχρι της 6ης πρωινής της επομένης μέρας. Εν περιπτώσει όλως εξαιρετικής ανάγκης προς κίνησιν, διαπιστούται αύτη υπό των οικείων αρχών αστυνομίας ή χωροφυλακής (τμημάτων τροχαίας κινήσεως, όπου υπάρχουν τοιαύται) και χορηγείται άδεια κινήσεων υπό των αρχών τούτων".
Φυσικά απαγορευόταν η χρησιμοποίηση για ψυχαγωγικούς σκοπούς και στους κατόχους αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης, παρά μόνο για τον σκοπό και την διαδρομή που είχε εκδοθεί η άδεια κυκλοφορίας. Η απαγόρευση εξόδου από τα όρια της πόλης για τα επιβατικά αυτοκίνητα, ίσχυε από τις 4:00 μ.μ. κάθε Σαββάτου μέχρι τις 6 το πρωί της Δευτέρας. Οι οδηγοί έπρεπε να έχουν μαζί τους το δελτίο ταυτότητας, ώστε να πιστοποιούν πως πρόκειται για τους ιδιοκτήτες που αντιστοιχούσε η άδεια (απαγορευόταν η οδήγηση τους από άλλο άτομο). Κάθε παράβαση είχε ως συνέπεια την αφαίρεση της άδειας, χρηματικό πρόστιμα ή ποινή φυλάκισης (ή όλα μαζί), ενώ αυστηρές ποινές υπήρχαν και για την άσκοπη και παράτυπη χρήση των κρατικών αυτοκινήτων.
Μετά το τέλος των εχθροπραξιών και την είσοδο των Γερμανών στην πρωτεύουσα οι (λογοκριμένες) εφημερίδες έκαναν λόγο για "αποκατάσταση της ομαλότητας" και την "αναδημιουργία της Ελλάδας". Ο ημερήσιος Τύπος είχε γίνει όργανο της ναζιστικής προπαγάνδας, ενώ οι Έλληνες άρχισαν να βιώνουν άμεσα τις συνέπειες της "νέας πραγματικότητας", σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Τους επόμενους μήνες η πραγματικότητα αυτή θα γινόταν όλο και πιο ζοφερή, με την περίοδο της κατοχής να αποτελεί την πιο μαύρη σελίδα της νεότερης ιστορίας μας. Ο σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου είναι η καταγραφή των συνθηκών που προέκυψαν στην κυκλοφορία των οχημάτων κατά το πρώτο διάστημα, μέσα από τις επίσημες διαταγές των δυνάμεων κατοχής. Εκ των πραγμάτων η κυκλοφορία έγινε πρακτικά αδύνατη λόγω έλλειψης καυσίμων και ανταλλακτικών, κάτι που είχε τρομακτικές συνέπειες στις μεταφορές αγαθών αλλά και στις καθημερινές μεταφορικές ανάγκες του πληθυσμού. Σταδιακά έκαναν την εμφάνισή τους τα γνωστά "γκαζοζέν", μια λύση που εφαρμόστηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που υπέφεραν εκείνη την εποχή από την ναζιστική θηριωδία.
B.A
Έρευνα:& αρχείο: Hellenic Motor History © (2023)
Με πληροφορίες από τις εφημερίδες "Ακρόπολις", "Βραδυνή" & "Πρωία".
Στα κείμενα που έχουν μεταφερθεί αυτούσια, διατηρήθηκε η ορθογραφία και το συντακτικό του πρωτότυπου (πλην του πολυτονικού).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου